प्रामाणिकपणा – ३८

प्रामाणिकपणा, सचोटी, निःस्वार्थीपणा, जे कार्य करायचे आहे त्या कार्याबद्दल असलेले निरपेक्ष समर्पण, चारित्र्याची उदात्तता आणि सरळपणा हा आपल्या ‘पूर्णयोगा’चा अपरिहार्य असा पाया आहे.

या प्राथमिक गुणांचे पालन जे लोक करत नाहीत ते श्रीअरविंदांचे शिष्य असूच शकत नाहीत…

– श्रीमाताजी [CWM 13 : 123]

प्रामाणिकपणा – ३७

तुम्ही समर्पणाचा मार्ग पूर्णतया आणि प्रामाणिकपणे स्वीकारलात तर मग कोणताही धोका किंवा कोणतीही गंभीर समस्या शिल्लक राहात नाही. प्रश्न असतो फक्त प्रामाणिकपणाचा! तुम्ही जर प्रामाणिक नसाल तर योगाची सुरुवातच करू नका. मानवी व्यवहारांमध्ये फसवणूक होऊ शकते, पण ‘ईश्वरा’बरोबरच्या संबंधांमध्ये फसवणुकीची अजिबात शक्यताच नसते. तुम्ही जर विनम्र असाल आणि अंतरंगातून खुले असाल आणि तुमचे एकमेव उद्दिष्ट ‘ईश्वरा’चा साक्षात्कार आणि त्याची प्राप्ती हेच असेल आणि तोच आपला ‘चालविता धनी’ व्हावा हे तुमचे उद्दिष्ट असेल तर तुम्ही या ‘मार्गा’वरून सुरक्षितपणे वाटचाल करू शकता.

– श्रीमाताजी [CWM 03 : 05]

प्रामाणिकपणा – ३६

आपण ‘ईश्वरा’ला फसवू शकत नाही हे आपल्याला कळते. अत्यंत हुशार असा ‘असुर’सुद्धा ‘ईश्वरा’ला फसवू शकत नाही. पण हे सारे समजत असूनदेखील, आपण पाहतो की, जीवनात बरेचदा – दिवसाच्या धावपळीत आपण स्वत:लाच फसविण्याचा प्रयत्न करत असतो आणि आपल्याला त्याची जाणीवसुद्धा नसते, अगदी सहजपणे, अगदी आपोआप आपण अशी फसवणूक करण्याचा प्रयत्न करत असतो. व्यक्ती नेहमीच स्वत:च्या कृतींचे समर्पक समर्थन करते, स्वत:च्या शब्दांबद्दल व कृतींबद्दल समर्थन देते. सुरुवाती सुरुवातीला नेहमी हेच घडते. भांडणांसारख्या गोष्टींविषयी मी येथे बोलत नाहीये; मी दैनंदिन जीवनातील बारकाव्याच्या गोष्टी सांगत आहे. नेहमी चुकतो तो दुसराच व चूक दुसऱ्यानेच केलेली असते, असे प्रत्येक जण समजत असतो.

मला एक असे मूल माहीत आहे, की जे स्वत:च खेळता-खेळता एका दारावर धडकले आणि नंतर मात्र त्यानेच त्या दाराला जोरात लाथ मारली. ही गोष्टही अशीच आहे. नेहमी चुकतो तो दुसराच व चूक त्या दुसऱ्यानेच केलेली असते. बाल्यावस्था पार केल्यावर जराशी समज आल्यावर देखील तुम्ही स्वत:चे समर्थन करताना अगदी असाच मूर्खपणा करता आणि म्हणता, “त्याने जर तसे केले नसते तर मी पण असा वागलो नसतो.’’ पण वास्तविक, हे याच्या अगदी उलट असायला हवे. समजा तुमच्या बरोबर कोणी आहे आणि जर तुम्ही प्रामाणिक असाल, तर तुमची स्वाभाविक प्रतिक्रिया जे योग्य आहे तेच करण्याची असली पाहिजे, भले मग तुमच्या सोबतची ती व्यक्ती, तसे करो वा न करो. यालाच मी ‘प्रामाणिक असणे’ असे म्हणते.

एक अगदी साधेसे उदाहरण घेऊ या. समजा एखाद्याला तुमचा राग आला तर, उलटून परत त्याला दुखावणाऱ्या, बोचणाऱ्या गोष्टी न बोलता, तुम्ही काहीच न बोलता, शांत राहिलात तर तुम्हाला त्याच्या रागाचा संसर्ग होत नाही. आणि तुम्ही स्वतःचेच निरीक्षण करून पाहिलेत तर, तुमच्या लक्षात येईल की, असे करणे किती अवघड आहे. ही बाब तशी अगदी प्राथमिक स्वरूपाची आहे, आपण प्रामाणिक आहोत किंवा नाही हे जाणण्यासाठीची ही एक छोटीशी सुरुवात आहे. आणि ज्या कोणाला प्रत्येक गोष्टीचा लगेचच संसर्ग होतो, जे अगदी हलक्या प्रतीचे विनोद करतात किंवा इतरांसारखाच मूर्खपणा करतात त्यांच्याविषयी तर मी बोलतच नाहीये. मी तुम्हाला सांगते : तुम्ही तुमची वृत्ती कितीही प्रामाणिक राखण्याचा प्रयत्न करत असाल तरीसुद्धा, जर तुम्ही भेदकपणे स्वतःचे निरीक्षण केलेत तर, शेकडो वेळा तरी तुम्हाला स्वतःमधील अप्रामाणिकपणा आढळून येईल. तेव्हा प्रामाणिकपणे वागणे हे किती कठीण असते हे तुमच्या लक्षात येईल.

– श्रीमाताजी [CWM 05 : 06]

प्रामाणिकपणा – ३५

प्रश्न : माताजी, तुम्ही एकदा मला संपूर्ण प्रामाणिकपणाविषयी काही सांगितले होते. पारदर्शक प्रामाणिकपणा म्हणजे काय ?

श्रीमाताजी : प्रामाणिकपणाची तुलना वातावरणाशी किंवा एखाद्या काचेच्या तावदानाशी करता येते. यांपैकी कोणतीही गोष्ट पूर्णपणे पारदर्शक असेल तर, त्यामधून कोणताही विपर्यास न होता, प्रकाश पलीकडे जाऊ शकतो. चेतना प्रामाणिक असेल तर, दिव्य स्पंदनांमध्ये कोणतीही विकृती न येऊ देता, तिचे संक्रमण होऊ शकते.

– श्रीमाताजी [CWM 16 : 382]

प्रामाणिकपणा – ३४

प्रारंभ करण्यासाठी तीन गोष्टी अनिवार्य आहेत.

०१) संपूर्ण अस्तित्वामध्ये आणि त्याच्या सर्व गतिविधींमध्ये परिपूर्ण प्रामाणिकपणा.

०२) हातचे काहीही राखून न ठेवता केलेले संपूर्ण आत्म-समर्पण.

०३) स्वतःवर धीराने काम करायचे आणि त्याच वेळी, पूर्ण अविचल शांती आणि समता यांचा स्थिर विजय प्राप्त करून घ्यायचा.

– श्रीमाताजी [CWM 14 : 41]

प्रामाणिकपणा – ३३

प्रश्न : श्रीअरविंदांच्या शताब्दीवर्षानिमित्त श्रीअरविंदांना मी वैयक्तिकरित्या सर्वोत्तम असे काय अर्पण करू शकेन ?

श्रीमाताजी : संपूर्ण प्रामाणिकपणे तुम्ही तुमचे मन त्यांना अर्पण करा.

प्रश्न : श्रीअरविंदांना संपूर्ण प्रामाणिकपणे माझे मन अर्पण करायचे झाले तर, त्यासाठी एकाग्रतेची शक्ती विकसित करण्याची आवश्यकता आहे ना? तर मग ही मौलिक क्षमता विकसित करण्याची एखादी पद्धत मला सांगाल का?

श्रीमाताजी : तुम्ही दररोज ज्या वेळी शांतचित्त असू शकाल अशी एक वेळ निश्चित करा. श्रीअरविंदांचे कोणतेही एक पुस्तक घ्या आणि त्यातील एक किंवा दोन वाक्यं वाचा. मग शांत राहून, त्या वाक्यांमधील गर्भितार्थ जाणून घेण्यासाठी एकाग्रचित्त व्हा. मानसिक शांतता मिळविण्यासाठी पुरेसे खोलवर जाऊन एकाग्रता साधण्याचा प्रयत्न करा आणि जोवर तुम्हाला अपेक्षित परिणाम साध्य होत नाही तोपर्यंत रोज याची नव्याने सुरूवात करा. अर्थातच, (एकाग्रतेचा हा अभ्यास करत असताना) तुम्ही झोपी जाता कामा नये.

– श्रीमाताजी [CWM 12 : 205]

प्रामाणिकपणा – ३२

प्रामाणिकपणा हा जगामधील इतका दुर्मिळ गुण आहे की, जेव्हा एखाद्या व्यक्तीमध्ये तो गुण आढळून येतो तेव्हा त्या व्यक्तीसमोर आपण नतमस्तक झालेच पाहिजे.

आपण ज्याला प्रामाणिकपणा म्हणतो, त्या प्रामाणिकपणामध्ये परिपूर्ण सचोटी आणि पारदर्शकता असते. त्या व्यक्तीमध्ये ढोंगीपणाचा लवलेशही नसतो, ती व्यक्ती कोणतीही लपवाछपवी करत नाही किंवा स्वतः कोणीही नसताना, मी कोणीतरी आहे असे ती व्यक्ती दाखवीत नाही.

*

मानसिक प्रामाणिकपणाचा उदय : या उदयामुळे मनाला हे उमगेल की, मन हे केवळ एक माध्यम आहे, ते स्वयमेव गंतव्य नव्हे.

– श्रीमाताजी [CWM 08 : 73], [CWM 14 : 339]

प्रामाणिकपणा – ३१

प्रामाणिकपणा हा खऱ्या साक्षात्काराचा पाया आहे, तो साक्षात्काराचे साधन आहे, तोच मार्ग आहे आणि प्रामाणिकपणा हेच ध्येय देखील आहे. तुमच्याकडे प्रामाणिकपणा नसेल तर तुम्ही असंख्य घोडचुका करत राहता आणि तुम्ही स्वतःला आणि इतरांना जी हानी पोहोचविलेली असते, त्याचे तुम्हाला सातत्याने निवारण करत बसावे लागते, हे नक्की.

– श्रीमाताजी [CWM 08 : 399]

प्रामाणिकपणा – ३०

तुमच्या साधनेमध्ये काय महत्त्वाचे असते तर, पावलोपावली आवश्यक असणारा प्रामाणिकपणा; तुमच्यापाशी जर असा प्रामाणिकपणा असेल तर चुका झाल्या तरी फारसे काही बिघडत नाही, कारण चुका दुरूस्त केल्या जाऊ शकतात. पण जर थोडासुद्धा अप्रामाणिकपणा असेल तर त्यामुळे साधना एकदम निम्न स्तरावर खेचली जाते. पण, प्रामाणिकपणा अविरत आहे का अथवा कोणत्या एखाद्या क्षणी तुम्ही त्यापासून ढळत आहात हे पाहणे तुमचे तुम्हीच शिकले पाहिजे. त्यासाठी आवश्यक असणारी तळमळ व सातत्यपूर्ण इच्छा जर तुमच्याकडे असेल तर ते पाहण्याची शक्ती तुमच्यामध्ये येईल. इतरांना संतुष्ट करण्यावर किंवा न करण्यावर प्रामाणिकपणा अवलंबून नसतो – ती एक आंतरिक बाब असते….

– श्रीमाताजी [CWM 14 : 68]

प्रामाणिकपणा – २९

हृदयामध्ये प्रामाणिकपणा असेल आणि हेतू निःस्वार्थी असेल आणि वरून (ईश्वरी शक्तीकडून) येणाऱ्या साहाय्याप्रत खुलेपणा असेल तर, कितीही मोठ्या अडचणी आल्या तरी त्यांवर मात करता येते किंवा कालांतराने त्यांमध्ये बदल करता येतो.

– श्रीअरविंद [CWSA 35 : 528]