प्रामाणिकपणा – १८

सर्व प्रकारच्या अनुभवांची योग्यता ही व्यक्तीच्या प्रामाणिकपणाच्या प्रमाणावर अवलंबून असते. काही जण प्रामाणिक नसतात आणि अद्भुत असे अनुभव रचतात आणि ते अशी कल्पना करू लागतात की, त्यांना तसे अनुभव (खरोखरच) आले आहेत. मी त्यांच्याबाबत येथे काही बोलू इच्छित नाही. पण जे लोक प्रामाणिक असतात, ज्यांना खरेखुरे अनुभव आलेले असतात त्यांच्याबद्दल सांगायचे तर, जेव्हा तुम्हाला ईश्वरी अस्तित्वाची प्रत्यक्षानुभूती मिळते, त्याच्या उपस्थितीची जाणीव होते तेव्हा सर्व जगाने जरी सांगितले की, ‘तुमचा तो अनुभव खरा नाही’, तरी त्याने तुम्ही यत्किंचितही विचलित होत नाही.

– श्रीमाताजी [CWM 04 : 135]

प्रामाणिकपणा – १६

प्रश्न : प्रामाणिकपणा आणि एकनिष्ठता यांमध्ये काही फरक आहे का ?

श्रीमाताजी : हो, दोन भिन्न गोष्टींमध्ये नेहमीच फरक असतो. अर्थात, मला असे वाटते की, प्रामाणिक नसताना एकनिष्ठ असणे, आणि त्याच्या उलट, म्हणजे, एकनिष्ठ नसताना प्रामाणिक असणे या दोन्ही गोष्टी अतिशय अवघड असतात. पण मला अशा काही व्यक्ती माहीत आहेत की, ज्या एकनिष्ठ होत्या पण त्यांच्याकडे प्रामाणिकपणाचा एक प्रकारचा अभाव होता. याच्या उलट म्हणजे प्रामाणिक असूनही एकनिष्ठता नसणे, हे मात्र फारसे दुर्मिळ नाही. एक गुण असेल तर पाठोपाठ दुसरा येतो असे होत नाही, पण हे उघड आहे की, सचोटी, ऋजुता, एकनिष्ठता आणि प्रामाणिकपणा या गोष्टी एकमेकींशी घनिष्ठपणे संबंधित असतात.

प्रश्न : एखाद्या गोष्टीशी वा व्यक्तीशी संबंधित असणारी एकनिष्ठता ही सीमित भावना असते ना? यापेक्षा प्रामाणिकपणा अधिक व्यापक असतो ना?

श्रीमाताजी : हो, तसेच असते. एकनिष्ठतेमध्ये एक प्रकारच्या श्रेणीबद्ध संबंधांचा अंतर्भाव होतो, म्हणजे येथे कोणाशी तरी किंवा कोणत्यातरी वस्तुशी एकनिष्ठता असते. त्यामध्ये एक प्रकारचे परस्परावलंबित्व असते. दिलेला शब्द पाळणे, स्वतःचे कर्तव्य अत्यंत काटेकोरपणे बजावणे म्हणजे निष्ठा, अशी सर्वसामान्य समजूत असते. एखादी व्यक्ती अरण्यामध्ये एकटीच जीवन व्यतीत करत असेल तर ती पूर्ण प्रामाणिकपणाने वागू शकते, परंतु निष्ठेचे आचरण मात्र तुम्हाला सामाजिक जीवनातच करता येते, इतर लोकांशी संबंधित असतानाच करता येते. याला अपवाद असा की, एखादी व्यक्ती ईश्वरी ‘उपस्थिती’बाबत (divine Presence) आंतरिक श्रद्धायुक्त कृतीने पूर्णपणे निवेदित असेल तर ती (एकटी असूनही) या ‘उपस्थिती’शी एकनिष्ठ असू शकते.

– श्रीमाताजी [CWM 15 : 299]

प्रामाणिकपणा – १४

(‘प्रामाणिकपणा’ कसा अतिशय आवश्यक असतो, हे मुलांना अगदी लहानपणापासूनच सांगण्याबाबत श्रीमाताजी आग्रही असत. त्याचे स्पष्टीकरण करताना, त्या म्हणतात…)

दुसऱ्यांपेक्षा चलाख कसे व्हावे किंवा दुसऱ्यांच्या नजरेत आपण चांगले दिसावे यासाठी लपवाछपवी कशी करावी हे बरेचदा मुलांना शिकविले जाते. काही पालक भीती दाखवून मुलांना ताब्यात ठेवण्याचा प्रयत्न करतात; पण शिक्षणाच्या सर्व पद्धतींपैकी ही सर्वांत वाईट पद्धत आहे; कारण त्यामुळे खोटे बोलणे, फसविणे, ढोंग करणे आणि तत्सम अन्य गोष्टींना प्रोत्साहन दिले जाते. पण तुम्ही जर मुलांना वारंवार असे समजावून सांगितलेत की : मुलांनो, तुम्ही जर पूर्ण प्रामाणिक नसाल, म्हणजे केवळ दुसऱ्याशीच असे नव्हे, तर स्वत:शी सुद्धा पूर्णपणे प्रामाणिक राहिला नाहीत, स्वत:तील अपूर्णता व कमतरता झाकण्याचा केव्हाही प्रयत्न केलात, तर तुम्ही कधीच कोणतीही प्रगती करू शकणार नाही; कोणतीही प्रगती कधीच न करता, तुम्ही आज जसे आहात तसेच आयुष्यभर राहाल. तेव्हा तुम्हाला जर नुसत्या प्राथमिक अजाण अवस्थेतून बाहेर पडून विकसित होत जाणाऱ्या चेतनेत उन्नत व्हायचे असेल, तर त्यासाठीसुद्धा सर्वात महत्त्वाची, एकमेव महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे प्रामाणिकपणा ही आहे. जर, करू नये अशी एखादी गोष्ट तुम्ही केली असेल, तर ती गोष्ट तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या मनाशी कबूल केलीच पाहिजे. तुमच्यामध्ये एखादी अयोग्य अशी ऊर्मी उठली असेल, तर तिच्या नजरेला नजर भिडवून तुम्ही स्वत:ला सांगितले पाहिजे की, ‘हे चांगले नाही’ किंवा ‘हे घृणास्पद होते’, एवढेच नव्हे तर, ‘हे दुष्टपणाचे होते.’

– श्रीमाताजी [CWM 15 : 297-298]

प्रामाणिकपणा – १२

व्यक्तीच्या अंतरंगामध्ये जोपर्यंत आंतरिक संघर्षाची शक्यता असते तोपर्यंत तिच्यामध्ये अजूनही काही अंशी अप्रामाणिकपणा शिल्लक आहे, असा त्याचा अर्थ होतो.

*

स्वतःशी प्रामाणिक राहा – आत्म-वंचना नको.
‘ईश्वरा’प्रत प्रामाणिकपणा बाळगा – समर्पणात व्यवहार नको.
मानवतेप्रत सरळसाधे असा – त्यात ढोंगीपणा वा दिखावा नको.

– श्रीमाताजी [CWM 14 : 68-70]

प्रामाणिकपणा – १०

जे तळमळीचे आणि प्रामाणिक असतात त्यांचा ‘ईश्वर’ नेहमीच सोबती असतो.

*

संपूर्ण प्रामाणिकपणा आणि खरेपणा यामध्येच मुक्ती आहे.

*

‘प्रामाणिकपणा’ व ‘निष्ठा’ हे योगमार्गाचे दोन रक्षक आहेत.

*

जे लोक प्रामाणिक असतात त्यांना मी साहाय्य करू शकते आणि त्यांना ‘ईश्वरा’कडे अगदी सहजपणे वळवू शकते, पण जेथे अप्रामाणिकता असते तेव्हा तेथे मात्र मी फारसे काही करू शकत नाही.

– श्रीमाताजी [CWM 14 : 66-68]