मनुष्याच्या खऱ्या, अगदी आंतरतम, उच्चतम आणि विशालतम अशा ‘स्व’च्या आणि ‘आत्म्या’च्या चेतनेवर आधारलेले, एक नूतन आणि महत्तर आंतरिक जीवन हा ‘आध्यात्मिकते’चा अर्थ आहे.

हे असे जीवन असते की, ज्यायोगे मनुष्य त्याचे समग्र अस्तित्व एका वेगळ्या भूमिकेतून स्वीकारतो. समग्र अस्तित्व हे त्याच्या आत्म्याचे या विश्वामधील एक प्रगमनशील (progressive) आविष्करण आहे, अशा भूमिकेतून तो ते स्वीकारतो. आणि ज्यामध्ये दिव्य चेतना गवसेल अशा प्रकारच्या संभाव्य रूपांतरणाचे एक क्षेत्र म्हणजे त्याचे स्वतःचे जीवन आहे अशा भूमिकेतून मनुष्य ते जीवन स्वीकारतो.

ज्यामध्ये त्याच्यामधील सर्व क्षमता या अत्युच्च स्तरावर विकसित झालेल्या असतील; आत्ता अपूर्ण स्वरूपात असणाऱ्या रूपांचे दिव्य पूर्णत्वाच्या प्रतिमेमध्ये परिवर्तन झालेले असेल आणि त्याच्या व्यक्तित्वाच्या महत्तर शक्यता दृष्टिपथात येण्यासाठीच नव्हे तर, त्या शक्यता प्रत्यक्षात उतरविण्यासाठी त्याच्याकडून प्रयत्न केला जाईल, अशा भूमिकेतून मनुष्य ते जीवन स्वीकारतो.

– श्रीअरविंद [CWSA 26 : 270]