साधना, योग आणि रूपांतरण – २८४
अवचेतन व अचेतन यांचे रूपांतरण
नमस्कार वाचकहो,
‘साधना, योग आणि रूपांतरण’ या मालिकेमध्ये आपण आजवर साधना या विभागांतर्गत ध्यान, कर्म व भक्ती यांचा विचार केला. योग या विभागांतर्गत प्रामुख्याने ‘पूर्णयोग’ व त्याची वैशिष्ट्ये जाणून घेतली.
रूपांतरण (transformation) या विभागामध्ये आपण आंतरात्मिक (psychic), आध्यात्मिक (spiritual) व अतिमानसिक (supramental) रूपांतरण याचा अभ्यास केला. त्यानंतर मनाचे, प्राणाचे व शरीराचे रूपांतरण म्हणजे काय, ते कसे करायचे असते, त्यातील अडथळे कोणते असतात याचा सविस्तर विचार केला.
मनाचे, प्राणाचे व शरीराचे रूपांतरण करूनही श्रीअरविंद व श्रीमाताजी यांना अभिप्रेत असणारे रूपांतरण पूर्णपणे साध्य होत नाही. कारण अजून अवचेतन (subconscient) व अचेतन (inconscient) यांचे रूपांतरण शिल्लक असते. आपल्या कनिष्ठ प्रकृतीची पाळेमुळे अवचेतन व अचेतन प्रांतामध्ये रुजलेली असतात. तेथूनच मुख्यत: साधनेमध्ये अडथळे उद्भवत असतात.
प्रकृतीचे पूर्णत: रूपांतरण होण्यासाठी अवचेतन व अचेतन या दोन्हीमध्येदेखील रूपांतरण होणे आवश्यक असते. आणि एकंदर, मानवाच्या आध्यात्मिक इतिहासामध्ये या रूपांतरणाचा विचार आणि त्यासाठीचा प्रयत्न श्रीअरविंद व श्रीमाताजी यांनीच प्रथमत: केला आहे. त्यामुळे हा विचार समजावून घेणे आपल्यासाठी महत्त्वाचे आहे. हे असे काही आपल्या वाचनात प्रथमच येत असण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे कदाचित हा भाग समजण्यास काहीसा अवघड वाटेल. परंतु तो नीट समजावून घेतला तर ‘पूर्णयोगा’चे वेगळेपण लक्षात येण्याची अधिक शक्यता आहे.
म्हणून उद्यापासून आपण ‘अवचेतन व अचेतन प्रांताचे रूपांतरण’ हा भाग नेटाने समजावून घेण्याचा प्रयत्न करू या.
संपादक,
‘अभीप्सा’ मराठी मासिक
- श्रीमाताजी आणि समीपता – ०१ - April 19, 2025
- साधना, योग आणि रूपांतरण – २८४ - March 19, 2025
- प्राणशक्ती – उपयुक्त की विघातक? - February 15, 2025
