साधना, योग आणि रूपांतरण – १६७

पूर्णयोगांतर्गत भक्ती

समर्पण आणि प्रेम-भक्ती या काही परस्परविरोधी गोष्टी नाहीत, त्या एकमेकींसोबत वाटचाल करतात. हे खरे आहे की, प्रथमतः मनाद्वारे ज्ञानाच्या माध्यमातून समर्पण करणे शक्य असते परंतु त्यामध्ये मानसिक भक्ती अंतर्भूत असते आणि ज्या क्षणी समर्पण हृदयापर्यंत जाऊन पोहोचते, त्या क्षणापासून भक्ती ही भावना बनून आविष्कृत होते आणि भक्तिभावनेबरोबर प्रेम येतेच.
*
प्रारंभी आत्म-समर्पण आत्मज्ञानापेक्षा अधिक प्रेम आणि भक्ती यांच्या माध्यमातून घडून येते. परंतु आत्मज्ञानामुळे संपूर्ण समर्पण करणे अधिक शक्य होते, हे देखील खरे आहे.
*
पूर्ण प्रेम आणि भक्ती यांद्वारे निःशेष समर्पण सर्वोत्तमरित्या घडून येऊ शकते. भक्तीचा प्रारंभ समर्पणाविना होऊ शकतो; मात्र ती स्वत:ला घडवत, स्वाभाविकपणे समर्पणाच्या दिशेनेच जाते.

– श्रीअरविंद (CWSA 29 : 78, 78), (CWSA 30 : 57)

श्रीअरविंद