आध्यात्मिकता २३

स्वत:ला समजून घेतल्याने आणि स्वत:ला कसे जाणून घ्यायचे हे शिकल्यामुळेच माणूस परमशोध लावू शकतो. जेव्हा ‘जडभौतिका’च्या प्रत्येक अणुरेणुमध्ये माणसांना ‘ईश्वर’ आपल्या अंतर्यामी असल्याच्या विचाराची जाणीव होईल, प्रत्येक प्राणिमात्रामध्ये त्यांना ‘ईश्वरा’च्या अस्तित्वाची काही झलक जाणवेल, जेव्हा प्रत्येक मनुष्य त्याच्या बांधवांमध्ये ‘ईश्वरा’ला पाहू शकेल तेव्हा उष:काल होईल, तेव्हा या समग्र प्रकृतीला भारभूत झालेले अज्ञान, मिथ्यत्व, दोष, दुःखभोग, अंधकार भेदले जातील. कारण “सारी ‘प्रकृती’ त्रास सहन करत आहे आणि शोक करत आहे, कारण ती ‘ईश्वरपुत्रांना’ (मनुष्याला) साक्षात्कार कधी होणार याची प्रतीक्षा करत आहे.” हा एक असा मध्यवर्ती विचार आहे की ज्यामध्ये इतर सर्व विचारांचे सार येते; सूर्य ज्याप्रमाणे सर्व जीवन उजळवून टाकतो तसा हा विचार कायम आपल्या स्मरणात असला पाहिजे. एखाद्या दुर्मिळ रत्नाप्रमाणे, खूप मौल्यवान खजिना असल्याप्रमाणे आपण आपल्या हृदयात या विचाराची जपणूक करून, त्यानुसार मार्गक्रमण केले आणि त्या मध्यवर्ती विचाराला, त्याचे ज्योतिर्मय करण्याचे व रूपांतरण करण्याचे कार्य आपल्यामध्ये करू देण्याची मुभा दिली तर, आपल्याला हे कळू शकेल की, सर्व वस्तुमात्रांच्या आणि प्राणिमात्रांच्या अंतर्यामी तो विद्यमान असतो आणि त्यामध्येच या विश्वाचे अद्भुत एकत्व आपण अनुभवू शकतो.

तेव्हा मग आपल्याला आपली मूर्ख भांडणे, आपल्या छोट्याछोट्या इच्छावासना, आपले अंध रोष, किरकोळ समाधानांमधील बालीशपणा आणि फोलपणा लक्षात येईल. आपल्यातील छोटेछोटे दोष विरघळून जात आहेत, आपल्या संकुचित व्यक्तिमत्त्वाचे आणि आपल्या आडमुठ्या अहंकाराचे उरलेसुरले बुरूज ढासळून पडत आहेत असे आपल्याला दिसेल.

‘खऱ्याखुऱ्या आध्यात्मिकते’च्या या उदात्त प्रवाहामध्ये आपले अस्तित्व वाहून जात आहे; तो प्रवाह, संकुचित मर्यादा आणि बंध यांच्यापासून आपली सुटका करत आहे, असे आपल्याला जाणवेल. ‘व्यक्तिगत आत्मा’ आणि ‘विश्वात्मक आत्मा’ हे दोन (भिन्न नसून) एकच आहेत; प्रत्येक विश्वामध्ये, प्रत्येक जिवामध्ये, प्रत्येक वस्तुमध्ये, प्रत्येक अणुमध्ये ईश्वरी उपस्थिती आहे आणि त्याचे आविष्करण करणे हे मनुष्याचे जीवितकार्य आहे.

– श्रीमाताजी [CWM 02 : 40-41]